Συνειδητές ΛΑΘΡΟμεταφράσεις στην Ελληνική Γραμματεία;

Μετά από επισήμανση κάποιου φίλου, για ένα κείμενο της Ελληνικής Γραμματείας, αποφάσισα να αναρτήσω το παρόν κείμενο, καθώς μου είπε και ΑΠΕΔΕΙΞΕ ότι γίνονται ορισμένα ΛΑΘΗ στις νεοελληνικές αποδόσεις τους. Τώρα, εάν και κατά πόσον είναι λάθη ή συνειδητή διαστρέβλωση, είναι κάτι που θα το κρίνετε μόνοι σας. Συγκεκριμένα, μου έφερε το παράδειγμα από τα «Άπαντα Ηρακλείτου» των εκδόσεων Ζήτρος.

Πιο συγκεκριμένα, στην σελίδα 106 (απόσπασμα 68) του ως άνω βιβλίου, αναφέρεται το εξής κείμενο από τα διασωθέντα του Ηρακλείτου:

«καί διά τοῦτο εἰκότως αὐτά ἄκεα Ἡράκλειτος προσεῖπεν ὡς ἐξακεσόμενα τά δεινά καί τάς ψυχάς ἐξάντεις ἀπεργαζόμενα τῶν ἐν τῆι γενέσει συμφορῶν»

Η νεοελληνική απόδοση, από τον συντελεστή του βιβλίου Τάσο Φάλκο για το παραπάνω απόσπασμα βρίσκεται στην σελίδα 107, και λέει τα εξής:

68. Άκεα [=θεραπευτικά μέσα. Έτσι ονόμαζε ο Ηράκλειτος τα αισχρά έθιμα της λατρείας των μυστηρίων, γιατί θεραπεύουν τα κακά και απαλλάσσουν τις ψυχές από τις συμφορές της γέννησης].

Ο φίλος μου διαφωνεί με την ως άνω απόδοση του αρχαίου κειμένου, και ειδικά για την έκφραση «τα αισχρά έθιμα». Ο ίδιος μου απόδωσε την νεοελληνική εκδοχή ως εξής:

«και γι’ αυτό εύλογα ο Ηράκλειτος ονόμασε αυτά (=μυστήρια) γιατρικά, επειδή δηλαδή θεωρούσε πως θεραπεύουν τα δεινά και πως καθιστούν τις ψυχές αβλαβείς από τις δυστυχίες όταν ακόμη αυτές οι συμφορές βρίσκονται στην αρχή τους, στο ξεκίνημά τους»

Βεβαίως, παραθέτει και ολόκληρη συντακτική και γραμματική ανάλυση, την οποία θα καταγράψω παρακάτω. Να σημειώσω ότι κι εμένα μου έκανε εντύπωση η έκφραση «τα αισχρά έθιμα» γιατί με βάζει σε υποψίες. Αισχρά έθιμα έχουμε τώρα, με όλες αυτά τα διαφόρων τύπων δόγματα στα οποία πιστεύουμε και δια των οποίων μας διαχωρίζουν, μην αναφερόμενος ΜΟΝΟ στα θρησκευτικού τύπου. Υπάρχουν και ιδεολογικού, πολιτικού, κοινωνικού και άλλα. Αλλά το ζήτημα, πλέον, είναι στην κρίση του καθενός. Ιδού η ανάλυση για την οποία προαναφέρθηκα:

ΡΗΜΑ = προσεῖπεν (ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄ ΤΟΥ προσαγορεύω), ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ = Ἡράκλειτος, ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ = αὐτά, ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ = ἄκεα (κατηγορούμενο στο αντικείμενο αὐτά), ΕΜΠΡΟΘΕΤΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΑΙΤΙΑΣ=διά τοῦτο (εξαρτάται από το προσεῖπεν), ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΤΡΟΠΟΥ = εἰκότως (εξαρτάται από το προσεῖπεν), ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗΣ = ὡς ἐξακεσόμενα (από το προσεῖπεν), ΤΟ ΙΔΙΟ ΙΣΧΥΕΙ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΤΟΧΗ ἀπεργαζόμενα, ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΤΟΧΗΣ (ἐξακεσόμενα) = τά δεινά, ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΤΟΧΗΣ (ἀπεργαζόμενα) = τάς ψυχάς, ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ (στο αντικείμενο τάς ψυχάς) = ἐξάντεις, ΓΕΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ = τῶν συμφορῶν (από το εξάντεις γίγνονται το γίγνονται εννοείται), ΕΜΠΡΟΘΕΤΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ = ἐν τῆι γενέσει (από την μετοχή απεργαζόμενα)

ΟΙ ΜΕΤΟΧΕΣ ἐξακεσόμενα ΚΑΙ ἀπεργαζόμενα ΕΙΝΑΙ ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΣΤΟ τοῦτο ΤΟΥ ΕΜΠΡΟΘΕΤΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ διά τοῦτο ΓΙΑΤΙ Ο ΕΜΠΡΟΘΕΤΟΣ ΠΡΟΗΓΕΙΤΑΙ. ΑΝ ΠΡΟΗΓΟΥΝΤΑΝ ΟΙ ΜΕΤΟΧΕΣ ΘΑ ΗΤΑΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Εύχομαι πράγματι να πρόκειται περί λάθους και όχι περί σκοπιμότητος.

Παναγιώτης Κουϊμτζίδης